"Ej, ziomeczki, jak się nie ogarniecie, przyjdzie złe". Jaka będzie Warszawa po koronawirusie?
Warszawa bez Pałacu Kultury, ale za to z piramidami, pośród których grasuje morderca Kuba Hieroglif. Tajny detektyw, były komandos o niejednoznacznej biografii Franciszek Kary, jest na tropie zabójcy, który na ofiary wybiera polityków neofaszystowskich. Do tego dużo alkoholu, narkotyków, szybkich samochodów i Polski, w której nigdy nie wybuchła II wojna światowa. Krajem rządzą nacjonaliści, na ulicach wybuchają antyżydowskie pogromy. Ziemowit Szczerek w swojej nowej książce „Cham z kulą w głowie” zastanawia się, jak wyglądałby świat, gdyby we wrześniu 1939 toku Hitler spadł ze schodów, a na pomoc armii pod dowództwem Rydza-Śmigłego przybyli sojusznicy z Zachodu. A my pytamy Szczerka o dzisiejsze niespokojne czasy.
Arkadiusz Gruszczyński: Czy faszyści, rządzący Polską w twojej książce, poradziliby sobie z koronawirusem?
Ziemowit Szczerek: A skąd, przecież widać, jak sobie autokraci radzą, w dodatku tromtadraccy. Łukaszenka tak bardzo lekceważył zagrożenie, że oparł na tym swój autorytet i teraz nie może się wycofać. To samo Berdimuhamedow z Turkmenistanu, gdzie, notabene, polikwidowano wcześniej szpitale na prowincji, bo „chory może sobie przyjechać do stolicy”. Tam, gdzie mamy demokrację, jednak jest większe poczucie indywidualnej odpowiedzialności, ale też większa możliwość przyznania się do błędu, jak zrobił to Boris Johnson. Albo szef MSW Estonii, który jeszcze w lutym kazał się smarować gęsim sadłem i nie płakać.
- O nim nie słyszałem.
- Ale o prezydencie USA Trumpie pewnie tak, który łagodnie przeszedł od „małej grypy" do „We will win this war!” (Wygramy tę wojnę!). A jeśli cisną bzdury jak Bolsonaro, prezydent Brazylii, to mają przeciw sobie cały aparat państwowy.
- Wyobraźmy sobie, że w "Chamie z kulą w głowie" wybucha pandemia, jaką teraz obserwujemy, mamy przymusową izolację, załamanie gospodarcze, dyscyplinowanie społeczeństwa. Jak poradziliby sobie z nią politycy, spadkobiercy sanacji i ONR-u?
- Myślę, że byliby pełni dobrej woli i chęci pomocy narodowi. W tym celu izolują chorych w nieprzystosowanych do tego ośrodkach, bo nie czas dbać o róże, gdy płoną lasy. Opozycję, żeby nie psuła nastroju i nie sabotowała działań rządu, zamykają w post-Berezie, bo nie czas na fanaberie. Z aktywnymi opozycjonistami używającymi walki bezpośredniej rozprawiają się wojskowo. Natomiast osadzający się na kiepskiej jakości instytucjach system radzi sobie jak sobie radzi. Za to karetki mieliby ładne: furgonetki marki Ludola z maskami w kształcie orłów z rozdziawionymi dziobami, zaprojektowane przez Stanisława Szukalskiego, narodowego artystę wariata i teoretyka spiskowego, ale co to były za efektowne teorie, jaka to była sztuka! Wyrywała się absolutnie z zaklętego myślenia Polaków o sobie samych i z polskiej zaściankowości.
- U ciebie w czasie społecznego niepokoju ludzie po cichu załatwiają swoje interesy, a winę zrzucają na okupanta lub grasującego po mieście zabójcę. A teraz na kogo zrzucamy winę? Co w czasie pandemii przy okazji załatwiamy?
- Wydaje mi się, że PiS przy okazji pandemii załatwia sobie władzę i poparcie, a opozycja próbuje załatwić PiS. Cięcia nierycerskie, małe, podłe. Gowin natomiast próbuje sobie załatwić brak odpowiedzialności karnej w sytuacji, gdy zaczną pisowców wsadzać za łamanie konstytucji. To aż śmieszne, ale to dla niego jedyne wyjście, musi więc wypić choć pianę z piwa, które pomógł warzyć. Na poziomie gruntu polskie społeczeństwo okazuje się być bardzo dojrzałe. Wydawałoby się, że na wsi, gdzie według stereotypu generalnie słabo się szanuje władzę, a mocno premiuje kozakowanie, ludzie nie będą nosić maseczek. Bzdura, karnie noszą. Polacy zachowują się bardziej odpowiedzialnie niż pewni politycy 10 kwietnia.
- Ale nieunikniona będzie recesja. Będziemy sobie wyrywać telefony na ulicy, okradać kioski, wyprzedawać na szczękach majątek?
- Wątpię, to jednak inaczej wygląda w realu. Obserwowałem w Ukrainie podczas Majdanu, jak znikła władza Janukowycza, która była aparatem teoretyczno-represyjnym, więc wydawałoby się, że ludzie będą nauczeni, jak to się mówi, życia wilczego. A tu nie. Wszyscy nagle byli odpowiedzialni, prawie nikt nie naruszał przepisów. Oczywiście, że stan recesji to coś innego, bo trwa dłużej niż wzmożenie czasów Majdanu, bieda się utrwala i demoralizuje. Ale jeśli uda się dość długo utrzymać etos, że „jesteśmy wszyscy razem w tym momencie próby", to myślę, że nie będzie tak strasznie. No ale to zależy od głębokości kryzysu i jego trwałości.
- Czas pandemii objawi się w literaturze?
- Ja właśnie wmontowuję zatrzaskiwanie granic w moją nową książkę, w której bohaterowie będą mierzyć się z bardziej dramatyczną pandemią niż koronawirus.
- Jak może wyglądać świat po pandemii. Co się stanie z Polską, Europą?
- Najbardziej boję się tego co wszyscy: powrotu do lat 30. XX wieku. Wtedy będzie po nas. Ale coś ci opowiem. Robiłem ostatnio wywiad z Milanem Ukrikiem, wiceszefem skrajnie prawicowej, faszyzującej Naszej Partii – Ludowa Słowacja Mariana Kotleby. Okazało się, że nawet oni idą śladem Le Pen i Salviniego, i już nie chcą rozwalić Unii Europejskiej, bo widzą, że w czasie dominacji Chin i dziwności USA, w dobie globalizacji nie ma sensu atakować Europy. Wychodzi na to, że nie ma kto jej teraz rozpierdalać, nawet neonaziści nie są chętni. Widzę dwie drogi: albo nastąpi zmiana, albo UE będzie działała, ale jak ONZ. Symbolicznie i teoretycznie, ale czasem się wzmoże i zbierze, jak już bardzo będzie trzeba.
- I gdzie w tym wszystkim jest miejsce dla Polski?
- No właśnie, boję się, że w ramach tej reorganizacji dla przykładu wywalą z hukiem z Unii parę państw, które nie spełniają notorycznie standardów. Na pierwszy ogień pójdą Węgry, a potem my. A wtedy będzie jak w moim „Chamie”. Mimo że „nasi odwieczni sojusznicy” otwartym tekstem będą ostrzegać, co nam zrobią, jeśli nie przestaniemy naruszać prawa, to władza będzie szła w zaparte, wygra taktyka „ani kroku w tył”. A najgorsze, co się może stać, to zostać poza Europą, bo wtedy czeka nas los Białorusi.
Dlatego boję się, że dziś nie jest w interesie nikogo, żeby nie iść na wybory. Po pierwsze dlatego, że trzeba walczyć w każdych warunkach, a po drugie - najwięcej, co możemy osiągnąć bojkotem, to faktycznie podminowanie legalności władzy PiS i ostateczne wkurzenie Europy na jego polityczne machloje. Ale z nowego europejskiego projektu, jeśli coś, wywalą nie PiS, tylko nas. I ze względu na nasze piękne demokratyczne wzmożenie przyczynimy się do tego, że pozostaniemy poza Unią, a co najmniej poza jej istotną częścią. Z drugiej strony przykład Gowina pokazuje, że zaczynają pękać, boją się jednak, że przekraczają linię.
Jak PiS zacznie kombinować przy wyborach parlamentarnych, też nie pójdziemy? Już sam nie wiem co robić. Jeśli udałoby się zmobilizować wyborców opozycji, byłbym jednak za pójściem.
- Wróćmy na chwilę do twojej książki. Nacjonaliści kilka lat po demokratycznych zmianach dokonują zamachu stanu, Polska staje się państwem autorytarnym. Działają co prawda partie opozycyjne, ale legitymizują działania faszystów, wybory są fikcją, panuje kult jednostki. Są media, nawet wolne, społeczeństwo ma dostęp do zagranicznej telewizji, ale koniec końców nie ma to za wiele wspólnego z demokracją. Specjalnie podbijasz lęki, które doskonale znamy po liberalnej stronie sceny politycznej?
- Nie do końca. Widzę wyraźnie podobieństwa w głupiej tromtadracji, którą uprawia PiS i tej, którą uprawiała sanacja. Wyobraź sobie, jak by nasi rządzący - ówcześni czy obecni - zareagowali na zwycięstwo nad jednym z głównych historycznych wrogów Polski.
- Bo w twojej książce wygrywamy z Trzecią Rzeszą i druga wojna światowa nie wybucha.
- W czym pomogły nam Anglia i Francja. Ale jestem przekonany, że jedni i drudzy - czyli i Kaczyński, i Rydz-Śmigły - z tym pustym samochwalstwem, bezkrytycznym podejściem do siebie samych, grzmieliby, że pomoc z zewnątrz jest okej, ale przede wszystkim to ich geniusz sprawił, że pokonaliśmy wroga. A Rydz, biorąc pod uwagę tendencje z końca II RP, umocniłby tylko władzę i szedłby dalej w kierunku wyznaczanym przez ONR. Ale w „Chamie…” pojawia się również okres demokratyczny. Tylko że - jak w realu – zdusił go znów autorytaryzm. A autorytaryzm jest trudniej zdusić niż demokrację, niestety.
- Kiedy pytałem o lęki liberałów, chodziło mi to, że Polska rządzona przez neosanację jest krajem, który my sobie w naszej banieczce wyobrażamy. Że gdyby nie społeczny opór i Unia Europejska, to Kaczyński bez mrugnięcia okiem zamieniłby III RP w kraj autorytarny.
- Obawiam się, że tak. Chociaż te lęki są nieco histeryczne, bo mamy tendencję do demonizowania jedni drugich, to Europa Wschodnia bez Zachodu byłaby o wiele bliższa naszemu wyobrażeniu o satrapicznej Azji. Po prostu byłaby Azją. Jesteśmy u nasady naszego subkontynentu, to nie tutaj wykuwały się europejskie nurty, które sprawiły, że Europa jest, czym jest. To my raczej jesteśmy tym, kim możemy być, dzięki Europie. Nie ma w tym niczyjej winy, tak się po prostu to potoczyło. Rzym, potem samorządne włoskie miasta, potem odkrycia geograficzne, rewolucja przemysłowa. To ukształtowało Zachód, a my zawsze byliśmy z boku. Ale w świecie „Chama" mamy inny Zachód niż ten w naszej linii czasowej: bez drugiej wojny, bez spowodowanego przez nią przyspieszonego rozwoju technologicznego, bez baby boomu, bez rewolucji obyczajowej końca lat 60. To zdarzyło się później, właśnie w czasie akcji „Chama”, a to początek XXI wieku.
- Na ulicach Warszawy na początku XXI wieku dochodzi do pogromów, trwa wojna z mniejszością ukraińską, atakuje się demokratów za uleganie obcym wpływom. Ostrzegasz przed czymś?
- Człowiek ma wdrukowaną chęć powiedzenia: Ej, ziomeczki, idzie średnie, a jak się nie ogarniecie, to przyjdzie złe, ale już tyle razy ostrzegano a to przed faszyzmem, a to przed populizmem, a to przed nacjonalizmem – i co? W Polsce - PiS, na Węgrzech - Fidesz, w USA – Trump. Z drugiej strony mimo wszystko nacjonaliści to nadal zdecydowana mniejszość. Więc może jednak jest cel w ostrzeganiu? Tylko pytanie, jak ostrzegać. Siedzę teraz na wsi, z niusów dociera do mnie tyle, ile sam wiem, widzę, jak bardzo abstrakcyjne są spory, które powinny być dla mnie ważne, ale one dotyczą spraw nie do końca kompatybilnych z moim widokiem za oknem. Dlatego dobrą strategią było na przykład ostrzeganie: nie pozwól, człowieku, by PiS przejął sądy, bo to się skończy tak, że nie wygrasz w sądzie przeciw pisowskiemu biznesmenowi czy wójtowi.
- Czyli teraz moglibyśmy powiedzieć: nie pozwólmy na wybory korespondencyjne, bo…
- …bo następnym razem pozwolimy na to, żeby przyszedł spadochroniarz z Warszawy, wyrzucił nam bezprawnie brata z pracy w gminie, a sąsiadowi zabrał za bezcen ziemię pod budowę nitki pajęczyny prowadzącej do Centralnego Portu Komunikacyjnego, który ekonomicznego sensu nie ma, a na który pójdzie tyle kasy, że nic nie zostanie na inne rzeczy. A ludzie chcą być pewni swoich emerytur, państwowej pomocy dla padających firm, dodatku na dziecko.
- Dobra, to lewackie lęki. A co zwolennik prawicy wyniesie z twojej książki?
- Wizję Polski, która ma piękną formę. Nadaną przez ludzi, którzy byli może nacjonalistycznymi wariatami, ale wymyślili dla Polski coś, co wyprowadzało ją z zaścianka. Szukalski w „Chamie…” zostaje nadministrem i buduje Warszawę z piramidami w centrum. Mamy Polskę z konserwatywnych marzeń o świecie, w którym nie ginie ziemiaństwo i ziemiańska forma - najwyższa, jaką Polska posiadała, poza tą postziemiańską, inteligencką. Ale i ta aspirowała do formy ziemiańskiej. No i mamy ostrzeżenie. Jednak.
|
Tak samo ma się rzecz z MacLeodem - "Wieki światła" też jeszcze mam nieprzeczytane, ale to mam zamiar szybko nadrobić.
Ciekawi mnie trochę nowa pozycja Sandersona, ciekawe czy okaże się takim czytadłem jak "Elantris"?
Może faktycznie podrzucenie niektórych książek jako pomysłu na gwiazdkę to nie taki zły pomysł... A co do Hyperiona - nic nie czytalam tego autora, ale niektórzy tak na tą książkę czekają, że ja pod wpływem presji forumowej też po nią sięgnę xD Ach, ma słaba wola 
No to w końcu MAG się odkuje 
Będzie kasa na ucztę Wyobraźni.
Może się i skusze tylko czy warto ?
I tutaj Ci nie drogo? ;P 
Niemniej, cieszą takie plany, bo gość ma ogromny talent i świetne wizje.
Jeszcze kilka miesięcy i wyjdzie mass market paperback. 
Też jestem nie pocieszony. Plan mi się podoba i pewnie kupie 90 % tylko że pewnie cześć ze sporym opóźnieniem. Cieszy mnie Łukjanienko i Simmons 
Niedługo zacznę stawiać świeczki w świątyni w intencji ich wydania. 
Już sobie wyobrażam co sie będzie działo, jak będą jakieś obsuwy w terminach - pewnie rozpalą 
"Bo my som czytelniki niezwykłe". 
Teraz tylko posypać głowę popiołem i na kolanach do Białegostoku. A może lepiej nie brać wszystkiego tak serio 
E szkoda. Bo ja Hobb darzę sporym sentymentem. I bardzo chętnie przeczytam jej następną trylogię.
czemu aż tylu? Jedna książka zajmuje 5?
Kiła syf i mogiła 
, Carey - zadecyduje jak skończę pierwszą książkę 
, nad Wattsem jeszcze podumam (co to dokładnie jest) 
Byłoby cudnie! 
Wymiary: 145 x 225 mm. Wydawnictwo: Książnica.
Ja tu z wieścią wpadam, że - jeśli wszystko dobrze pójdzie - książka ma szanse wyjść na Święta, a Ty mi zimną wodę lejesz... Wstydź się.
cieszę się niezmiernie.
.gif "//jachu"){kind=icon}
