[You Know My Name]

Czytając kolejne zachwyty nad debiutantem (Ł oraz Gilman), mając w pamięci także i własne w innych przypadkach (Bishop) i doszedłem do wniosku, że chyba jak zwykle jest spowodowany nie tym czym powinien.
Tym za co najczęsciej zachwala się debiutanta to rozmach pomysłów, który przeważa nad pewnymi brakami warsztatowymi.
Hmm, co jest w tym dziwnego? Na ogół kilkunastolatek ma przeczytaną taką ilość literatury pokrewnej oraz zebrane spostrzeżenia z otaczajacego go świata, że nie będzie dla niego żadnym kłopotem aby poświęcając trochę czasu opracować własną ich w miarę twórczą kompilację.
Mam wrażenie, że w zachwyt budzić powinno połączenie pomysłu, warsztatu i rozmachu, bo ich poszczególne składowe dane są oddielnie bardzo dużej ilośći ludzi. Chodzi raczej o chęć bycia pisarzem (co jak wiadomo najczęściej występuje u tych, u których nie powinno).

Weryfikacją często jest druga, trzecia, czwarta książka. Wtedy nie można już jechać na tych samych pomysłach (opracowywanych przez kilka - kilkanaście lat), trzeba wykazać się czymś więcej niż tylko zmianą scenografii w swojej ulubionej bajeczce.

Co o tym sądzicie?

[Beata]

Szczerze mówiąc, mam z debiutami kłopot. Gdyż - jeśli wiem przed lekturą, że to debiut - to staram się na czas czytania o tym zapomnieć. Bo samo słowo: "debiut" jakoś samo w sobie narzuca mi inną taryfę oceniania, jakąś taką "ulgowość". A nie powinno.
Zatem starannie udeptuję w sobie wiedzę o ewentualnej debiutanckości autora i czytam. I gdy wpadną mi w ręce takie perełki jak "Akwaforta" pani Bishop, to wtedy do zachwytów dołączam okrzyk: "A przecież to debiut!", dopisuję sobie nazwisko autora do prywatnej listy ulubionych i czekam niecierpliwie na wydanie kolejnej pozycji.
Gdy książka jest słabsza, np. pod względem warsztatowym, ale ma w sobie to "coś", zdradzające potencjał (rozmach, pomysł, tematykę), to zaczyna mi się pojawiać kłopot. Upiorne słowo "debiut" wyłazi z zakamarków pamięci i zaczyna domagać się ulgi dla autora. Że młody, że warsztat najłatwiej poprawić, że może następnym razem... A przecież to niesprawiedliwe - i dla samego autora (obniżona poprzeczka), i w stosunku do innych pisarzy, którzy już debiutantami nie będąc, z takich "ulg" nie korzystają.
Skutek? Wolałabym przed lekturą nie wiedzieć czy debiutanta książkę czytam, czy nie. A słowo "debiut" powinno być oznaczane jako spoiler.

[Shadowmage]

Beata ma trochę racji. Naprawdę dobry debiut jest wtedy, kiedy w ogóle się nie orientujemy, że to pierwsza książka danego autora, że wytrzymuje porównanie z dzialami uznanych autorów.

[Palarani]

Dobre pomysły może mieć każdy. Nawet mnie się zdarzają. Istotna jest kwestia realizacji.
Od kogoś, kto decyduje się na opublikowanie opowiadania w magazynie (tudzież antologii) czy też na wydanie debiutanckiej książki (bo mam wrażenie, że bardziej o tę sprawę się rozchodzi) oczekuję umiejętności językowych większych niż przeciętne, bo takie zasłanianie się etykietką "debiut" to moim zdaniem chowanie głowy w piasek. Delikwent miał dość czasu na doskonalenie się i skoro decyduje się na pokazanie swej twórczości szerszemu gronu odbiorców, to znak, że jest jej pewien.
Aczkolwiek niekoniecznie musi od razu pisać na miarę Zajdla. Niech po prostu będzie to solidna praca, przemyślana i rozsądna.
Często - tak jak słusznie zauważył Mag_Droon - weryfikacją bywają kolejne książki delikwenta (o ile do nich dojdzie). Widać wtedy, czy autor się rozwija (warsztatowo i pomysłowo), czy jedzie cały czas na tych samych ogranych schematach.

[Ł]

[Palarani]

Miałam na myśli poziom umiejętności umożliwiający zdobycie Zajdla Wybacz wprowadzenie w błąd.

[Tixon]

Chociaż uważam, że Beata ma w sumie sporo racji (tak na 3/5 arbuza), to osobiście dzieła debiutanckie mają u mnie sporą taryfę ulgową. I moja część arbuza (gdzieś z 1/5) mówi mi, że ma to sens, bo skoro oceniamy np. Trylogię Husycką Sapkowskiego przez pryzmat Sagi o Wiedźminie, czyli dajemy mu wyższą poprzeczkę do przeskoczenia, to dlaczego nie obniżyć jej w przypadku autora który dopiero zaczyna i nie ma wcześniejszych osiągnięć do których można go porównać? W końcu nie wiemy jak go traktować, w jakiej klasie go umieścić - np. spróbujcie potraktować pierwszą lepszą książkę Dukaja jako szybkie i proste czytadło, a dla kontrastu tak samo Pilipiuka jako rozbudowaną i wymagającą dogłębnej uwagi. Dlatego w przypadku debiutów trzeba odpowiedniego podejścia.
Co zaś do rozmachów pomysłów - czymś trzeba zaistnieć. Co daje nadzieje na dobry i pobudzający wyobraźnie pomysł. A to osobiście lubię.
Ale nie obrażę się za równie dobre wykonanie.

[Tomasz]

Ocenianie debiutanta a ocenianie kolejnej książki przez pryzmat poprzedniej to całkiem inna sprawa. Nie chodzi bowiem o podnoszenie poprzeczki tylko o przeskakiwanie poprzeczki którą autor sam ustawił sobie poprzednim tytułem. Logiczna ocena wskazuje że trylogia husycka powinna być przynajmniej tak samo dobra jak cykl o wiedźminie. Skoro nie jest to autor zawiódł.
Debiutanta natomiast należy oceniać z punktu widzenia takiego jak Beata wskazała. Tzn. najlepiej nie zważać na to czy debiut czy nie tylko traktować jak pierwsza książka autora którą czytamy. Niezależnie od tego czy debiutant czy nie, jeśli czytamy po raz pierwszy jakiegoś autora to sobie wyrabiamy o nim zdanie i potem następne jego książki odnosimy do wcześniej przeczytanej. Dlatego często jak sięgam po chwalonego autora to po pozycję niekoniecznie najbardziej chwaloną, bo później następne by mnie mogły niesłusznie rozczarować. Pisarz przecież powinien się rozwijać.

Co do tego co Tixon piszesz o Dukaju i Pilipiuku to sorry ale piszesz bzdury. Nikt po pierwszym akapicie nie pomyli się w ocenie co ma być fantastyką rozrywkową a co ambitną w ich przypadku. To o czym tu piszesz to różnica w oczekiwaniach wobec autorów w zależności od tego w jakim gatunku czy stylu piszą. Nie będę tego samego wymagał od mojego ulubionego Dukaja i od bardzo lubianego przeze mnie Gemmella. Wszak oni piszą w całkiem innym stylu, w innym gatunku, chcą osiągnąć inne cele.

Pisarz powinien stawiać sobie jakiś cel gdy pisze. Ocenia się go poprzez tego czy ten cel osiągnął i w jakim stylu próbował go osiągnąć, jakim językiem się posługuje. Dukaj wskazał niegdyś jako wadę polskiej fantastyki to, że wszyscy nowi autorzy jadą jednym językiem, że w ogóle nie starają się go dopasować do tego o czym piszą. To jest dla mnie największa różnica przy ocenianiu debiutantów zagranicznych a naszych. Nasi ciągle są mizerni, bo tylko starają się wrzucać do fabuły, lepiej lub gorzej skleconej jakieś pomysły. Tymczasem takie dzieła jak "Akwaforta" czy "Welin" pokazują jak można twórczo traktować fantastykę i język w jakim jest pisana już przy debiucie.

Pokutuje też przesunięcie debiutu z opowiadań na powieści. Dawniej NF wymagała jednak czegoś od debiutantów. Od opowiadań przepuszczanych przez osąd Parowskiego zaczynali Sapkowski, Dukaj, Huberath, Żerdziński. Zanim napisał sensowną powieść wyrabiał sobie pióro opowiadaniami Ziemkiewicz. Tymczasem teraz masa autorów młodych zaczyna od powieści. Warsztatowo nie są gotowi na powieść. Nie sprawdzili się w obrabianiu jednego czy dwóch pomysłów w opowiadaniach a porywają się na długą formę i jedynym ich sposobem na radzenie sobie z tym mają wrzucanie masy średnio dobrych pomysłów. Kuleje im też fabuła.

Do tego myślę, że styl debiutu zależy wielokrotnie od redaktorów pracujących z młodym autorem. W FS chyba nikt z debiutantami nie pracuje. Nie mówię o korektach tylko o pracy z tekstem. Z Bishop pewnie nad "Akwafortą" ktoś solidnie pracował. U nas wszystko idzie jak leci. Niewątpliwie ze szkodą dla autorów.

Podoba mi się jak zaczął teraz Wegner, od zbioru opowiadań, a nie od razu od pełnej powieści. Tak samo fajnymi opowiadaniami zaczynał Twardoch, zanim zmierzył się ze "Sternbergiem".

[Tixon]

[Tomasz]